16.Lalka

Lalka - Interpretacja tytułu

Theatrum Mundi - „Teatr świata”

Tytuł powieści najczęściej wiązany jest z postacią Izabeli, salonowej lalki. Wnikliwsi czytelnicy dostrzegli także, że Ignacy Rzecki szczególnie dużo mówi o lalkach-marionetkach (przede wszystkim w scenie, w której nakręca mechaniczne zabawki w sklepie). Zauważono nawet, że można by Wokulskiego nazwać marionetką – bezwolną zarówno wobec wyroków historii, jak i wobec igrającej z jego uczuciami Izabeli. Sam Prus przeczytał w prasie notatkę o prawdziwym procesie o kradzież lalki. Ta notatka skojarzyła mu się z bohaterami i sprawami, o których chciał napisać.

Interpretacje tytułu:

1. Tytuł Lalka może być rozumiany na kilka sposobów, na przykład:
   • jako porównanie Izabeli do salonowej lalki,
   • jako porównanie bohaterów do marionetek,
   • autor zobaczył artykuł na temat kradzieży lalki, co skojarzyło mu się z opowiadaną historią.

Theatrum Mundi (łac. „teatr świata”)

To topos, który przedstawia świat jako scenę, a żyjących w nim ludzi jako aktorów, którzy odgrywają w nim swoje role. Bóg w toposie jest przedstawiany jako reżyser, sędzia, bądź sufler, czy widz, który kontroluje życie człowieka, niczym marionetką. Topos ukazuje kruchość i marność życia ludzi, których los zależny jest wyłącznie od Boga. W toposie wyrażone są postawy determinizmu i pesymizmu.

Topos miał również wpływ na wygląd współczesnych teatrów, których budowa przypomina Ziemię, co ma ukazywać podobieństwo między występami w teatrze a prawdziwym życiem.

Wokulski i działalność konspiracyjna:

• Wokulski nawiązał kontakt z panem Leonem, tajemniczą postacią, który wprowadził go w działalność konspiracyjną.
• Miał wziąć udział na ochotnika w jakiejś akcji patriotycznej, prawdopodobnie w jakimś zamachu na Rosjan. W wyniku przesłuchań został oskarżony i zesłany na Sybir, gdzie spędził 6 lat, pracując jako nauczyciel oficerskich dzieci. Pracował też naukowo w rosyjskich towarzystwach naukowych, za co dostał podziękowania i zaświadczenia.
• Po powrocie do Warszawy nie mógł znaleźć pracy ze względu na działalność powstańczą, ale także naukową. Sam porównywał się do Twardowskiego, zawieszonego między niebem a ziemią. Język ezopowy, symboliczny, oszukujący cenzurę.

Praca w sklepie Mincla i małżeństwo z Małgorzatą Mincel:

Wokulski zaczyna prowadzić styl życia typowego mieszczanina, odrzucając ambicje naukowe i patriotyczne, ale zwiększając obroty sklepu i podporządkowując się żonie. Po 4 lub 5 latach zostaje wdowcem z 30 tysiącami rubli w spadku. Żona, próbując się odmłodzić, wysmarowała się eliksirem, co doprowadziło do jej śmierci.

Pierwsze spotkanie z Izabelą Łęcką:

• Pierwsze spotkanie Wokulskiego z Izabelą Łęcką miało miejsce w teatrze. Za namową Rzeckiego Wokulski idzie do teatru, żeby się rozerwać. Tam, na widowni, zobaczył Łęcką i zakochał się od pierwszego wejrzenia, po raz pierwszy w życiu.
• Udział w wojnie rosyjsko-bułgarskiej, gdzie Wokulski wzbogaca się na dostawach żywności dla wojska. Obraca gotówką, ryzykuje, ma szczęście i wraca do Polski jako bogaty człowiek. Jego majątek wynosi 300 tys. rubli, zdobyty uczciwie.

Wątek miłosny - próby zdobycia Izabeli Łęckiej:

• Wokulski ubiegał się o przywrócenie tytułu szlacheckiego, pomagał biednym, np. Wysockiemu Węgiełkowi, “Magdalence”.
• “Wszedł na salony” na zaproszenie hrabiny Karolowej, gdzie poznał prezesową Zasławską, dawną miłość jego stryja. Próbował pomóc Łęckim, wspierając ich finansowo:
  • wykupywał kamienice,
  • pojedynkował się z Krzeszowskim,
  • organizował owacje dla ulubionych artystów Łęckiej,
  • organizował spółkę do handlu ze Wschodem,
  • podczas kwestii świątecznej wspierał ochronkę.

Wyjazd Wokulskiego do Paryża:

Wokulski wyjeżdża z Suzinem do Paryża, gdzie poznaje Geista. Prezesowa zaprasza Wokulskiego do Zasławka, gdzie mają miejsce sentymentalne wątki i zaręczyny Wokulskiego i Łęckiej. Wokulski daje Izabeli naszyjnik z metalem.

Ostateczne rozczarowanie Wokulskiego:

W trakcie podróży do Krakowa Wokulski zostaje rozczarowany przez Izabelę Łęcką, która zerwała z nim. W wyniku tego, Wokulski podejmuje próbę samobójczą, jednak ratuje go Wysocki.

Powrót do Warszawy:

Po powrocie do Warszawy Wokulski porządkuje swoje sprawy majątkowe, jednak zmaga się z neurastenią.

Otwarte zakończenie losów Wokulskiego:

• Samobójstwo w ruinach Zasławka.
• Podróż.
• Wyjazd do Geista.
• Działalność patriotyczna za granicą.

Co stało się z Wokulskim według Ciebie?

Wokulski to postać pełna sprzeczności i emocji, które wynikają z jego różnych doświadczeń. Z jednej strony, ma wielkie ambicje, chce zmienić swoje życie, walczyć o ojczyznę, zarobić fortunę. Z drugiej strony, jego miłość do Izabeli Łęckiej staje się obsesją, co prowadzi do jego zniszczenia. Wokulski chce zdobyć jej serce, ale Izabela nie odwzajemnia jego uczucia. Dla niego, to uczucie jest czymś bardzo silnym, czymś, co nadaje sens jego życiu. Chce, by Izabela była jego, by poczuła się dobrze w jego świecie, ale nie dostrzega, jak bardzo ją przytłacza swoją obsesją.

Izabela Łęcka widzi w Wokulskim coś na kształt narzędzia do osiągnięcia swoich celów, nie traktuje go i jego uczuć poważnie. Jej emocje wobec niego są chłodne, a kontakt z nim przypomina raczej grę lub zabawę, w której on staje się lalką w jej rękach. Dla niej Wokulski to ktoś, kogo można wykorzystać, ale nie darzy go żadnym uczuciem. Można przypuszczać, że czuła się wręcz przez niego prześladowana, szczególnie w momentach, kiedy był natarczywy próbował zdobyć jej serce za wszelką cenę. To musiało być dla niej uciążliwe, gdyż Wokulski nie rozumiał, że jego miłość jest dla niej ciężarem, a nie tym samym co dla niego – czyli tym czego pragnie.

Podsumowując, Wokulski był postacią, która szukała szczęścia w miłości i życiu, ale nie potrafił zobaczyć, jak jego działania wpływają na innych i wyciągnąć wniosków. Z kolei Izabela, choć na początku mogła wydawać się niezainteresowana, w miarę rozwoju akcji zaczęła czuć się wręcz osaczona. To pokazuje, jak różne mogą być perspektywy w relacjach międzyludzkich – dla Wokulskiego miłość była sensem życia, a dla Izabeli,wręcz przeciwnie, nawet prześladowaniem.