Skąd tyle słów w Polszczyźnie - wyrazy obce
Rodzaje zapożyczeń (3,4 - strona 104)
1
9 galicyzm 8 germanizm 7 anglicyzmy 6 rusycyzmy 5 hungaryzmy 4 ukrainizmy 3 białorutenizmy 2 latynizmy
3
a) francyski b) niemiecki c) łaciński d) angielski e) rosyjski f) francuski g) rosyjski h) włoski i) angielski j) łaciński k) francuski l) angielski
4
- liderem (angielski)
- żyrandol (francuski)
- chargé d’affaires (francuski)
- samodzierżawie (rosyjski)
- pen drive’a (angielski)
- racji (łaciński)
- prikaz (rosyjski)
- fanem (angielski)
- aresztu (łaciński)
- etażerka (francuski)
pią, 24 sty 2025, 09:56:37 CET
Pdr. 79-90, 95-99 notatka - 79-81
Pozytywiści a historia
Pozytywiści skupiali się na opisywaniu współczesności, uznając, że literatura powinna przedstawiać świat, który można obserwować i weryfikować. Tematyka historyczna była przez nich traktowana z rezerwą, a powieść historyczna uznawana za mało wiarygodną. Adolf Dygasiński podkreślał, że przeszłość pokazuje jedynie, kim byliśmy, a nie kim jesteśmy.
Szkoły historyczne
Pod koniec XIX wieku rozwinęły się dwie szkoły historyczne:
- Szkoła krakowska:
- Reprezentanci: Józef Szujski, Michał Bobrzyński.
- Krytykowała „złotą wolność” szlachecką i brak silnej władzy jako przyczyny upadku Polski.
- Promowała lojalizm wobec zaborców i odrzucenie romantycznych zrywów wolnościowych.
- Szkoła warszawska:
- Reprezentanci: Tadeusz Korzon, Władysław Smoleński.
- Podkreślała znaczenie zewnętrznych czynników (zaborców) w upadku Polski.
- Zachęcała do oporu wobec zaborców i obiektywnego analizowania polskiej historii, jednocześnie doceniając „złotą wolność” za jej rolę w zachowaniu tożsamości narodowej.
- Stańczycy: Stańczycy to konserwatywne stronnictwo polityczne związane z krakowską szkołą historyczną, które krytykowało tradycje powstańcze i demokratyczno-niepodległościowe. Nazwa pochodzi od pamfletu politycznego “Teka Stańczyka” (1869).
Przedstawiciele:
- Stanisław Tarnowski
- Józef Szujski
- Ludwik Wodzicki,
- Stanisław Koźmian.
Poglądy:
- Podkreślali błędy Polaków jako główną przyczynę upadku państwa.
- Propagowali politykę lojalizmu wobec zaborców i unikanie powstań.
- Wspierali tradycyjne wartości: katolicyzm, hierarchię społeczną, szlacheckie dziedzictwo.
- Różnica z pozytywistami: Stańczycy namawiali do postaw wiernopoddańczych, czego pozytywiści unikali, choć także działali w ramach narzuconych warunków
- Głosili krytykę polskiej przeszłości, uważając, że zrywy powstańcze wynikały z anarchicznych skłonności Polaków.
- Propagowali lojalizm wobec zaborców i tradycyjne wartości, takie jak katolicyzm, hierarchia społeczna i szlacheckie dziedzictwo.
- Poprzednicy
Rozwój powieści historycznej w Europie na początku XIX wieku wywarł znaczący wpływ na literaturę polską.
Inspiracje europejskie: Walter Scott stworzył model powieści historycznej, w której historia była tłem dla przygód i dramatu Aleksander Dumas napisał powieści przygodowe z historią w tle, zwane „powieściami płaszcza i szpady” (Trzej muszkieterowie, Hrabia Monte Christo).
Polskie wzorce: Gawęda szlachecka była istotnym polskim impulsem literackim. Henryk Rzewuski w Pamiątkach Soplicy (1839-1845) stworzył wzór narracji, łączącej szlachecką tradycję z refleksją nad przeszłością.