Fiodor Dostojewski, zbrodnia i kara - wprowadzenie do lektóry (podr str 126 rozdział 5)
- informacja biograficzna str 131 (tytuły)
- okoliczności powstania utworu 131
- poetyka powiści 133 (2 wytłuszczone cechy)
- przestrzeń 133 128/129 (miasta)
- dostojewski i rosja 127
1.Fiodor Dostojewski (1821–1881) był jednym z najwybitniejszych pisarzy rosyjskich. Ukończył Wojskową Szkołę Inżynieryjną w Petersburgu, ale poświęcił się literaturze. Jego pierwsza powieść, Biedni ludzie (1846), została uznana za jedno z najważniejszych dzieł w historii literatury rosyjskiej.
W 1849 r. został aresztowany za działalność w kręgu dyskusyjnym i skazany na śmierć, lecz wyrok zamieniono na katorgę na Syberii. Pobyt tam głęboko wpłynął na jego światopogląd i twórczość. Po powrocie do Petersburga napisał m.in. Zbrodnię i karę (1866), Biesy (1871–1872) i Braci Karamazow (1879–1880). Jego dzieła łączą psychologiczne analizy bohaterów z filozoficznymi refleksjami o moralności, wierze i naturze ludzkiej.
-
Utwór powstał w roku 1866, gdzie drukowano ją w odcinkach w czasopiśmie, a w roku 1867 wydrukowano pierwsze wydanie książkowe. Przetłumaczono ją na język polski w latach 1887-1888. Pomysł na książkę powstawał w latach 50 XIXw. gdy Dostojewski przebywał na syberii. Główną postać opiera na prawdziwej osobie a dokładniej na Francuskim poecie Pierre Francoius Lecenaire.
-
Zasadą konstrukcji powieści jest dialogiczność czyli nie ma jednego punktu widzenia ani jednego opisu zdarzeń, tylko tyle ilu opowiadających. Dostojewski pisał powieść polifoniczną, czyli inaczej wielogłosową powieść. termin ten jest zaczerpnięty z muzykologii.
-
Miasto w XIX-wiecznej literaturze i sztuce często przedstawiano jako potwora i labirynt, miejsce chaosu, biedy i walki o przetrwanie. Naturalizm, zwłaszcza u Émile’a Zoli, ukazywał miasto jako przestrzeń bezwzględnej rywalizacji.
Paryż stał się symbolem nowoczesności i postępu, ale także anonimowości i zagubienia. Wielu artystów fascynowało się jego nocnym klimatem, przedstawiając je w świetle gazowych latarni (nocturnus).
Warszawa w oczach naturalistów była miejscem biedy i kontrastów społecznych, co widać w ilustracjach z „Wędrowca”. Artyści jak Maksymilian Gierymski czy Stanisław Masłowski ukazywali codzienność miasta, jego mroczne zakamarki i życie zwykłych ludzi.
Motyw miasta w sztuce XIX wieku łączył fascynację nowoczesnością z krytycznym spojrzeniem na społeczne nierówności i anonimowość wielkich metropolii.
- Fiodor Dostojewski i Rosja
W drugiej połowie XIX wieku wśród rosyjskiej inteligencji popularność zyskał nihilizm, który odrzucał istniejące systemy polityczne, normy i wartości etyczne. Dostojewski w powieści Biesy przedstawił nihilizm jako demoniczny twór i przejaw moralnego chaosu. Uważał, że antidotum na kryzys wartości jest duchowość i wiara. Pod koniec XIX wieku Dostojewski zbliżył się do idei panslawizmu, czyli jednoczenia Słowian pod przewodnictwem Rosji, choć miało ono różne interpretacje – od antyzachodnich po imperialistyczne.